Julien Buha Colette is landcoördinator voor Artsen Zonder Grenzen in België. Artsen Zonder Grenzen werkt in België al vier jaar met migranten in transit. Velen van hen hebben geen toegang tot menswaardige opvang, medische zorg en andere basisdiensten. Voor Julien toont de crisis in Oekraïne en de hartverwarmende reacties overal in Europa van zowel de burger als de autoriteiten, dat een ander opvangbeleid in België wel degelijk mogelijk is.
Een paar weken geleden overleed een jongeman aan elektrocutie in het station van het Franse Valenciennes. Hij probeerde uit een trein te ontsnappen omdat hij zonder ticket reisde. De jongeman, afkomstig uit de Hoorn van Afrika, reisde door Brussel naar het Verenigd Koninkrijk. Uitgerekend dat land ondertekent een schandalige deal met Rwanda: wie internationale bescherming aanvraagt in het Verenigd Koninkrijk, kan vanaf nu worden overgeplaatst naar Rwanda.
Tegelijk worden in de Europese hoofdstad honderden mensen wekenlang de toegang ontzegd tot het aanmeldcentrum voor wie internationale bescherming aanvraagt. Plaatsgebrek, luidt het. Zij hebben geen alternatief en belanden op straat. En vorige week nog werd bevestigd dat 300 noodopvangplaatsen voor daklozen in Brussel geschrapt zullen worden. Ook dat betekent dat honderden uiterst kwetsbare mannen, vrouwen en kinderen op straat terechtkomen, zonder kans op onderdak.
Dit alles speelt zich af op het moment dat er een golf van solidariteit door de Europese hoofdsteden en bevolking raast. Er werd opvang geboden aan mensen die het conflict in Oekraïne ontvluchtten. In alle lagen van de samenleving zien we een ontroerend medeleven, zowel in de privésector, bij de Europese instellingen als de burgerbevolking. Die toonden zich terecht aangedaan en bezorgd door de tragedie die zich aan de oostelijke grens van Europa voltrekt. Duizenden mensen namen het voortrouw. Er werden budgetten uitgetrokken. Er werd een historische beslissing genomen in de toekenning van een tijdelijk statuut van bescherming en er werden (al dan niet gratis) transportdiensten opgezet. Al deze steunmaatregelen werden getroffen om duizenden mensen op te vangen die hun voor oorlog hun land ontvluchtten.
De ongelukkige gebeurtenissen van de voorbije weken aan het Klein Kasteeltje, het aanmeldcentrum voor asielzoekers in België, en het ongeval in het station van Valenciennes zouden slechts als kanttekeningen weggezet kunnen worden in het licht van de omvang van de Oekraïense crisis. Nochtans stellen ze de grondvesten van onze samenleving en waarden ernstig in vraag.
Waarom zouden er opvangplaatsen voor daklozen gesloten worden terwijl gemeenten van plan zijn om hele dorpen open te stellen om op de komst van duizenden vluchtelingen in te spelen? Waarom ontvangen burgemeesters, die eerder weigerden om opvangcentra voor asielzoekers te openen, de oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne nu met open armen? Waarom maakt de Belgische regering werk van de (al dan niet vrijwillige) terugkeer voor sommigen, terwijl ze stelsels voor tijdelijke inburgering invoert voor anderen?
Waarom heeft niemand oren naar de moedeloosheid en frustratie van eerstelijnsmedewerkers die werken met daklozen, migranten in transit of mensen zonder papieren, wanneer ze al járenlang het tekort aan middelen aankaarten? Terwijl we op slechts enkele weken tijd aanzienlijke budgetten en middelen kunnen inzetten om duizenden mensen te helpen opvangen?
Waarom bekommert niemand zich vandaag om personen zonder papieren, migranten in transit of afgewezen asielzoekers? Bestaat er dan een klassement voor menselijk leed? Bestaat er een maatstaf waaraan het belang of de ernst van conflicten wordt afgemeten en moeten die wel met elkaar vergeleken te worden? Blijft een mens op de vlucht voor een conflict in eigen land niet simpelweg een mens? Moet zijn paspoort dan uitmaken of hij toegang krijgt tot onderdak, gezondheidszorg of voeding?
Deze mensen - migranten, mensen zonder papieren, aanvragers van internationale bescherming, volwassenen, gezinnen, kinderen - lijken gewoonweg niet te bestaan. Ze hebben recht op niets, behalve misprijzen. Ze zijn onzichtbaar. Onzichtbaar als individu, maar alomtegenwoordig als te behandelen “probleem”. Ze worden slachtoffers van een brutaal beleid dat schermt met verdenking en bedreiging en zich voedt met zijn eigen angst, in België maar ook in andere Europese landen. Discriminatie, afschrikking en uitsluiting zijn de norm geworden op ons continent. Een beleid dat doodt door verzuim, op de wegen van Europa, op het Kanaal of op de Middellandse Zee.
Nochtans kan opvang ook anders. Dat heeft de Oekraïense crisis aangetoond. Er kunnen regelingen getroffen worden. Er kan gekozen worden voor opvangmechanismen op korte en middellange termijn. Er kan gezorgd worden voor veilige transitmogelijkheden. Er kunnen procedures ingevoerd worden die de toegang tot gezondheidszorg en onderdak verbeteren. Een menswaardige opvang voor iedereen is mogelijk, ver van de criminaliserende logica die de situatie van bepaalde groepen nog verergert en het eigen discours van uitsluiting in stand houdt.
Het is vandaag de hoogste tijd dat politici en burgers erkennen dat een ander, menswaardig migratiebeleid kan, voor iedereen. Ook dat is solidariteit.
