Op doorreis om te overleven: oorlogsgewonden in Oekraïne in AZG-ambulances
“Het is onverdraaglijk. Alles doet pijn. Het is moeilijk om te ademen; het brandt overal.”
Een 45-jarige man fluistert deze woorden en nauwelijks zijn lippen beweegt al wachtend op medische evacuatie vanuit een fronthospitaal in de regio Donetsk. Hij is zwaargewond geraakt tijdens de beschietingen en heeft brandwonden op 90 procent van zijn lichaam, inclusief zijn inwendige organen. Hij heeft gespecialiseerde medische zorg nodig, die vaak alleen beschikbaar is in ziekenhuizen ver buiten de conflictgebieden. Een ambulance van Artsen Zonder Grenzen (AZG) vervoert hem naar Dnipro, een medisch centrum waar patiënten uit de gevaarlijkste regio's worden behandeld.
“AZG-ambulances vervoeren vaak patiënten uit frontlinie ziekenhuizen na een operatie en de eerste medische zorg, maar er zijn geen garanties dat hen niets overkomt tijdens het vervoer. Er kunnen bloedingen optreden en de toestand van een patiënt kan snel verslechteren. We hebben de nodige medicijnen bij ons om patiënten in zulke gevallen te stabiliseren, of om een tourniquet aan te brengen en indien nodig een hemostatisch geneesmiddel toe te dienen,” legt AZG-paramedicus Dmytro Bilous uit, die met het ambulanceteam dicht bij de frontlinie heeft gewerkt.
Brandwonden en andere oorlogsgerelateerde verwondingen zoals hoofdtrauma, verwondingen aan de romp en ledematen, schade aan weke delen en massale bloedingen, vormen meer dan 60% van de gevallen die onze artsen zien tijdens het vervoer van patiënten in AZG-ambulances. In de afgelopen zes maanden heeft het ambulanceteam 8.000 patiënten doorverwezen. 15% van deze patiënten moest worden vervoerd met een ambulance van de intensive care unit (ICU). Meer dan de helft van deze verwondingen is een direct resultaat van de aanhoudende grootschalige oorlog.
Onze medische teams constateerden dat medische faciliteiten op 20-30 kilometer van de conflictgebieden in Oost- en Zuid-Oekraïne ofwel volledig verwoest zijn door de aanhoudende beschietingen van de afgelopen twee jaar, ofwel gedeeltelijk beschadigd zijn. 
De faciliteiten die nog functioneel zijn, kampen met een ernstig tekort aan medisch personeel. Sinds het begin van de grootschalige invasie in februari 2022 zijn veel specialisten naar veiliger steden of naar het buitenland gevlucht. Ziekenhuizen hebben ook een tekort aan bedden. Naast oorlogsgewonden zijn er namelijk ook patiënten die lijden aan chronische ziekten, hartaanvallen, beroertes en verwondingen door auto-ongelukken. AZG ondersteunt deze ziekenhuizen door hun last te verlichten. De behoefte aan medisch transport per ambulance wordt vooral acuut tijdens zware raketaanvallen, wanneer ziekenhuizen overspoeld worden door massaslachtoffers.
“Door een aanval in Kostiantynivka, regio Donetsk, op 9 augustus, kwamen 14 mensen om het leven en raakten er meer dan 40 gewond. Een supermarkt en een postkantoor in het centrum van de stad, waar veel burgers aanwezig waren, werden geraakt. Er waren tientallen gewonden. Artsen van AZG hebben geholpen met wondverzorging en hechten, en we hebben ook twee zwaargewonde patiënten met ambulances van AZG naar Dnipro vervoerd. Met een constante toestroom van traumapatiënten die doorverwezen moeten worden, zorgen de ambulanceteams van AZG ervoor dat patiënten worden overgebracht naar ziekenhuizen waar ze de gespecialiseerde zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben,” zegt Christopher Stokes, de noodhulpcoördinator van AZG in Oekraïne.
Deze situatie benadrukt de onvoorspelbaarheid van het aantal intensieve zorgen of chirurgische bedden dat morgen in een ziekenhuis nodig zal zijn. Beschietingen kunnen elk moment plaatsvinden en onze teams werken in een constante noodsituatie. Er zijn gevallen geweest waarbij gewonde patiënten onder vuur geëvacueerd moesten worden, maar de medici blijven hun plicht doen.
“Ik heb een kind. Hij wordt boos als ik wegga en vraagt: 'Je komt toch wel terug? Ik zeg hem altijd: 'Ja, natuurlijk kom ik terug. Ik moet ervoor zorgen dat hij opgroeit zonder dit allemaal mee te maken,” vertelt AZG-medewerker Dmytro Bilous.
In april 2022 begonnen AZG-ambulances met medische uitzendingen in Oekraïne. Vandaag bestaat het collectief uit 17 voertuigen, ondersteund door 36 paramedici, 8 artsen en 26 chauffeurs, die allemaal onvermoeibaar werken om de juiste zorg te garanderen. Daarnaast zorgen logistieke medewerkers, apothekers en coördinatoren voor de effectieve werking van het project.
Artsen Zonder Grenzen paramedicus Dmytro Bilous vertelt dat ze vaak aan burgers vragen waarom ze ondanks het gevaar in de buurt van de frontlinie blijven wonen. Het meest voorkomende antwoord is: “We hadden gewoon geen tijd om te evacueren.” Volgens schattingen van journalisten wonen ongeveer een miljoen mensen in Oekraïne nog steeds in de buurt van de conflictgebieden. Ze houden vast aan de huizen die ze in de loop van hun leven hebben gebouwd, aan vertrouwde straten, tuinen, bloemen en bomen die ondanks de oorlog nog steeds vruchten dragen. Deze mensen houden vast aan de hoop op vrede.
