"Een schipbreuk schept een eeuwige band met je medepassagiers"

De dertien overlevenden van de schipbreuk voor de kust van het Italiaanse eiland Lampedusa van 7 oktober hebben psychologische steun gekregen van een team van Artsen Zonder Grenzen. Toen de boot kapseisde, bevonden zich 50 opvarenden aan boord. Slechts 22 opvarenden overleefden de ramp. De Italiaanse kustwacht spoorde de boot een week later op. Ondertussen kon ze twaalf lichamen bergen.

Sinds 19 oktober verleent ons team - een psycholoog en een cultureel bemiddelaar - in groepssessies steun aan zes vrouwen uit Ivoorkust en zeven mannen uit Tunesië. Het team was ook aanwezig toen de overlevenden de lichamen van familie en vrienden moesten identificeren. Onze psycholoog, Dario Terenzi, blikt terug op de afgelopen vijf dagen.

"Toen de overlevenden de lichamen moesten identificeren, betekende dat drie uur vol hartverscheurende pijn en angst. Ze waren allemaal gespannen en sommigen beefden van de angst bij de gedachte de lichamen van hun overleden reisgenoten te zien.

De spanning steeg in de minuten voordat ze de foto’s bekeken van wat overbleef van hun geliefden. De lichamen kwamen gehavend uit de zee. Een jonge vrouw vroeg zich af waarom sommigen blank waren geworden. Het zoute water had hen aangevreten en tastte de kleur van hun huid aan. De zee vervormde hun gelaatstrekken waardoor hun gezicht vaak onherkenbaar werd. Sommigen kon je alleen nog herkennen aan een kledingstuk.

Een jonge vrouw uit Ivoorkust herkende haar partner alleen aan het T-shirt dat hij droeg op de dag dat hij verloren raakte op zee. Ondanks haar angst wilde ze hem nog een laatste keer zien. Onmiddellijk daarna bracht ze een lange schreeuw uit, vol pijn en wanhoop, daarna stortte ze in. We boden alle hulp die we konden en begeleidden haar naar haar kamer, waar ze langzaam recupereerde, met de hulp van haar reisgenoten.

Al onze patiënten ogen een stuk ontspannener dan toen we hen voor het eerst ontmoetten. Ze staarden in de leegte, hun lichamen stonden stijf van de spanning en sommigen konden niet eens praten. Velen hebben nog altijd nachtmerries, kampen met slaapproblemen of zijn bang om alleen te zijn. Sommigen deden dagen geen oog dicht, verloren hun eetlust en klaagden dat ze zich overweldigd voelen door de hardnekkige beelden en gedachten waardoor ze de schipbreuk voortdurend terugzien en herbeleven. Ze vragen zich af waarom zij nog in leven zijn. Waarom zij het haalden en de anderen niet.

Als we psychologische ondersteuning bieden, nodigen we onze patiënten uit hun gevoelens te uiten en ze toe te laten. We proberen ze op de een of andere manier draaglijker en begrijpelijker te maken voor hun geest en hun hart. Het zal veel tijd en moeite kosten voordat hun herinneringen beginnen te vervagen en hun angst verdwijnt.

De overlevenden van de schipbreuk moeten verder vanuit Lampedusa. Ze hebben ons duidelijk gezegd dat ze daar niet langer willen blijven. Ze voelen zich overweldigd door de tragedie en vragen zich af waarom ze op de plek worden vastgehouden waar hun dierbaren zijn gestorven.

Artsen Zonder Grenzen heeft de autoriteiten gevraagd de twee groepen overlevenden - de zes Ivoriaanse vrouwen en de zeven Tunesische mannen - niet van elkaar te scheiden en hen naar hetzelfde opvangcentrum te brengen. Dat verzoek hebben ze ingewilligd. Het vormt een kleine, maar zeer nuttige beschermingsmaatregel. We stelden in het verleden vast dat het de overlevenden van scheepswrakken aanzienlijk kan helpen. Een schipbreuk is iets dat hen voor de rest van hun leven met elkaar verbindt.

We zijn blij dat we de zorgen van de overlevenden enigszins kunnen verlichten, maar we blijven achter met een wrange bitterheid. Elke keer dat wij hulpverleners terug naar huis keren, hopen we dat het de laatste keer was. Die hoop is tevergeefs. Er blijven vluchtelingen sterven op zee. Dat is onaanvaardbaar.”