Oekraïne: "De ouderen die wij zien zijn doodsbang om gek te worden"

Sinds april 2014 heeft het conflict in Oost-Oekraïne ruim 9.300 mensen het leven gekost en zijn ongeveer 21.500 mensen gewond geraakt.* Inmiddels is er een wapenstilstand. Maar dat wordt met enige regelmaat geschonden, met meer dodelijke slachtoffers tot gevolg. Het conflict eist dan ook een zware tol van de bevolking, vooral van die mensen die niet in staat zijn om elders veiligheid te zoeken en nu vastzitten achter de frontlinie, waar mortiervuur weer een dagelijkse realiteit is en waar hulp niet altijd toegankelijk is.

Veel mensen die vastzitten zonder hulp, zijn ouderen. Zij hebben veelal acute psychosociale problemen of chronische ziekten. Naar schatting moesten 1,75 miljoen mensen in de regio hun huis achterlaten door het conflict. Meer dan een miljoen van die mensen zijn gepensioneerden. Raisa, tachtig jaar, leeft bij een vriendin in het dorp Taramchuk. Haar eigen huis werd verwoest. "We voelen ons verloren en bang," zegt Raisa. "Ons leven is verschrikkelijk geworden. Ik voel me wanhopig, om me op deze leeftijd in deze situatie te bevinden."

Veel ouderen hebben chronische ziekten als diabetes of hart- en vaatziekten. Er is echter een acuut tekort aan zorg. Veel medisch personeel is gevlucht, medicijnen zijn schaars en veel voorzieningen zijn beschadigd of zelfs helemaal verwoest. Voor veel mensen zijn de nog beschikbare medicijnen bovendien onbetaalbaar geworden door de grote werkloosheid en inflatie. Zonder zorg lopen zij gevaar op ernstige medische complicaties.

Behandeling van chronische ziektes

Teams van Artsen Zonder Grenzen proberen de gaten in de zorg op te vullen. Artsen Zonder Grenzen is zelfs momenteel een van de weinige internationale organisaties die directe medische hulp in gebieden nabij het conflict. In en rond de plaatsen Bakhmut en Marioepol zetten we mobiele klinieken op en leveren we medicijnen en medisch materiaal aan klinieken. Teams werken vanuit lege scholen, openbare gebouwen of in verlaten ziekenhuizen. Soms nodigen mensen onze teams thuis uit, om daar zorg te kunnen bieden aan mensen in de buurt.

Zorg bieden aan chronisch zieken is vooral een uitdaging op de plekken die vanwege onveiligheid niet regelmatig bezocht kunnen worden. "Het is essentieel dat patiënten hun behandeling ononderbroken kunnen doorzetten," zegt medisch coördinator Dr. Gabriela Das. "Zo kunnen zij grotere medische problemen voorkomen. Als we patiënten niet zelf kunnen behandelen, zorgen we er daarom voor dat zij genoeg medicijnen hebben tot we hen weer kunnen zien."

Trauma's

Na twee jaar van hevig conflict gaan veel mensen gebukt onder zware psychologische trauma’s en zijn veel families en gemeenschappen uit elkaar gerukt. Ook hierbij zijn ouderen zwaar getroffen. Zij moesten veelal afscheid nemen van kinderen en kleinkinderen, die naar grotere steden trokken, en bleven alleen achter. Veel ouderen lijden daarom aan spanningen en depressies. Artsen Zonder Grenzen geeft daarom ook psychosociale zorg.

"De mensen die we spreken zijn soms bang dat ze gek worden," getuigt AZG-psychologe Viktoria Brus. "Ze worden vergeetachtig, trekken zich terug en worden stil. Dat komt veelal voort uit de hopeloosheid en onzekerheid over hun toekomst. We proberen hen te laten zien hoe ze met de situatie om kunnen gaan. We benadrukken hun belangrijke rol in de familie, dat ze er niet alleen voor staan en dat ze kunnen praten met andere mensen in hun dorp om zich beter te voelen."

"Het conflict is een van de hoofdredenen waarom men angstig wordt," vertelt dokter Das. "Men voelt zich wanhopig en onzeker over de toekomst, en dat zorgt voor stress. Die veroorzaakt fysieke en mentale problemen zoals hypertensie, ademhalingsproblemen en slapeloosheid. De patiënten moeten dus toegang hebben tot medische en psychologische zorgen," vertelt hij. 

Geen toegang tot de niet-gecontroleerde zones 

Tot oktober 2015 werkte Artsen Zonder Grenzen aan beide kanten van de frontlinie. Daarna moesten wij echter stoppen met onze hulp in de zelfuitgeroepen volksrepublieken Lugansk en Donetsk. De lokale partijen gaven ons geen toestemming om er te werken. Onze teams kunnen daardoor op dit moment alleen hulp bieden in gebieden die gecontroleerd worden door de Oekraïense overheid.

"Dat betekent dat er duizenden patiënten zijn, mensen met ziekten als diabetes, nierziekten, hartziekten en tuberculose, die geen zorg meer krijgen," zegt landencoördinator Mark Walsh. "We maken ons grote zorgen om deze mensen, die vastzitten zonder hulp."

* Bron: UN Human Rights Monitoring, mei 2016