Middellandse Zee: Europese regeringen moeten levens boven politiek stellen

Artsen zonder Grenzen veroordeelt de beslissing van Italië om zijn havens te sluiten voor de 629 mensen op de Aquarius. Politieke belangen leken zwaarder te wegen dan het lot van honderden mensen. 

Na een week waarin politieke belangen zwaarder leken te wegen dan het lot van honderden mensen die uit de Middellandse Zee zijn gered, veroordeelt Artsen zonder Grenzen de beslissing van Italië om zijn havens te sluiten voor de 629 geredde mensen aan boord van de Aquarius. Artsen zonder Grenzen veroordeelt bovendien de Europese regeringen die meer waarde leken te hechten aan het 'scoren van politieke punten' dan aan het redden van levens. 

Schaamteloos gefaald  

‘De mannen, vrouwen en kinderen op de Aquarius zijn gevlucht uit conflictsituaties en armoede, veel van hen zijn ernstig mishandeld in Libië. Ze zijn vervolgens als dieren van de ene naar de andere boot verplaatst en hebben een onnodig lange en zware reis op zee gemaakt’, zegt Karline Kleijer, hoofd van het noodhulpteam bij Artsen zonder Grenzen. ‘We zijn dankbaar dat Spanje heeft besloten in te grijpen, terwijl Italië en andere Europese regeringen schaamteloos hebben gefaald om hun humanitaire verantwoordelijkheid te nemen. Politiek werd boven de levens van kwetsbare mensen geplaatst.’ 

Mensenlevens voorrang 

Voor de start van de bijeenkomst van de Europese Raad komende week, roept Artsen zonder Grenzen Europese overheden op om mensenlevens voorrang te geven. Zij zouden ervoor moeten zorgen dat geredde mensen in de dichtstbijzijnde haven aan land kunnen, waar ze de juiste hulp krijgen, zowel juridisch als humanitair. De overheden moeten het 'search and rescue' werk van NGO's niet dwarsbomen, maar zouden juist een pro-actieve houding moeten aannemen als het aankomt op het 'search and rescue' werk in de Middellandse Zee. 

Havens gesloten 

In het weekend van 9 en 10 juni redde het reddingsschip de Aquarius, dat gerund wordt door SOS Méditerranée in samenwerking met Artsen zonder Grenzen, 229 mensen en nam het er nog 400 over van Italiaanse marine- en kustwachtschepen. Ondanks dat de redding en de overbrenging van de 629 mensen door het Italiaanse maritieme coördinatiecentrum MRCC werd opgestart en gecoördineerd, gaven de Italiaanse autoriteiten de Aquarius geen toestemming om hen aan land te brengen in de dichtstbijzijnde veilige haven in Italië. Daarmee braken ze met de bestaande praktijk tot nu toe en met internationale wetgeving. Malta, waar de dichtstbijzijnde veilige haven was, weigerde de Aquarius ook, waarbij het verwees naar de coördinerende rol en verantwoordelijkheid van Italië.  

1.300 kilometer 

Uiteindelijk, op 11 juni, greep de Spaanse regering in en bood aan om de Aquarius te laten aanmeren in Valencia, 1.300 kilometer verder. 

Zeerecht 

Artsen zonder Grenzen blijft druk uitoefenen op de Italiaanse autoriteiten om ontscheping toe te staan in de dichtstbijzijnde veilige haven, zoals bepaald is het zeerecht. Artsen zonder Grenzen wijst ook op de ernstige humanitaire consequenties en die op het gebied van veiligheid, die gepaard gaan met een reis met 629 passagiers op een overvolle boot gedurende meer dan vier dagen zonder voldoende beschutting of voedsel. 

Achteloos 

‘De Italiaanse autoriteiten lijken vaak achteloos op te treden. Eerst suggereerden ze dat wij de kwetsbaren aan hen over zouden kunnen dragen. Toen we daarna met een lijst van 200 namen kwamen, waaronder minderjarigen zonder begeleiding, zieken en gewonden, zwangere vrouwen en vrouwen die alleen met kinderen onderweg waren, weigerden ze. De Italiaanse autoriteiten waren toen bereid alleen maar 6 zwangere vrouwen over te nemen, maar reageerden niet op onze zorgen dat daarmee gezinsleden van elkaar geschieden zouden worden en echtgenoten zo hun zwangere vrouwen niet meer zouden kunnen begeleiden’, zegt Kleijer. 

Medische impact 

Ondanks de zorgen van Artsen zonder Grenzen rond de humanitaire en medische impact van de zeereis naar Valencia, droegen de Italiaanse autoriteiten de Aquarius op 12 juni op om 523 mensen weer over te dragen aan Italiaanse schepen en met de resterende 106 opvarenden de vierdaagse reis naar Spanje te ondernemen. 

Schandalig 

‘De Italiaanse autoriteiten hebben op schandalige wijze hun havens voor 629 mensen gesloten en ze weer de zee op gestuurd om politieke punten te scoren’, zegt Kleijer. ‘Zelfs als Italië legitieme bezwaren heeft over andere Europese regeringen die weigeren hun deel van de vluchtelingen op te nemen, dan is dat nog geen rechtvaardiging voor deze minachtende behandeling.’ 

Politieke agenda’s 

De gebeurtenissen op de Middellandse Zee deze week onderstrepen de bredere politieke dynamiek in Europa. 

Grenscontroles 

Europese regeringen zien het redden van de levens van kwetsbare migranten en vluchtelingen niet als een prioriteit. Integendeel, ze hebben de grenscontroles verscherpt en hun deuren gesloten. Ze hebben actief steun gegeven aan de Libische kustwacht om mensen die in internationale wateren gered zijn terug te sturen naar Libië, waar ze verdere inhumane behandeling en mishandeling wacht.  

Niet genoeg steun 

De Europese regeringen hebben niet genoeg steun gegeven aan de landen die de grootste rol hebben gespeeld bij de opvang van asielzoekers en migranten. Ze hebben niet hun verantwoordelijkheid genomen in het verdelen van de asielzoekers over Europa. 

Belang van reddingsoperaties 

‘De Europese lidstaten moeten het belang van reddingsoperaties meer erkennen. Meer dan 500 mensen zijn in 2018 verdronken terwijl ze de gevaarlijke reis op onzeewaardige rubberboten over de Middellandse Zee ondernamen. Volgens berichten in de media zijn deze week 12 mensen bij één incident verdronken, toen tijdens een redding door een Amerikaanse marineschip hun rubberboot omsloeg’, zegt Kleijer. 

Behoefte 

De Aquarius is een van de weinige nog overgebleven reddingsschepen van een onafhankelijke hulporganisatie. Dit betekent echter niet dat er geen behoefte meer is aan deze schepen. Dit jaar had de Aquarius al tot 8 juni 2.350 mensen gered of van andere schepen overgenomen. Al deze mensen zouden anders verdronken zijn. Het aantal onafhankelijke reddingsschepen is in het afgelopen jaar sterk afgenomen vanwege bureaucratische obstakels en arrestaties van medewerkers van private reddingsinitiatieven. 

Lastercampagne 

‘De lastercampagne tegen schepen van hulporganisaties moet stoppen. Onze enige bedoeling is om op zee levens te redden. Het is niet uit te leggen dat de Aquarius niet 629 mensen aan land kon brengen, terwijl het Italiaanse kustwachtschip Dicotti wel 900 mensen in Italië kon ontschepen’, zegt Kleijer. 

Europees commitment 

‘Valencia is het eindpunt van een vreselijke reis voor 629 mensen. Nu moet er een serieus Europees commitment komen om mensenlevens te redden en mensen op behoorlijke manier te laten ontschepen. Terwijl regeringen niet aan hun verplichtingen voldoen, zullen de teams aan boord van de Aquarius hun reddingsoperaties op de Middellandse Zee voortzetten.’